🌀[P2/3] NHẬN DIỆN SHADOW TRONG VÒNG LẶP SANG CHẤN

Ở phần trước chúng ta đã biết về khái niệm 𝐓𝐫𝐚𝐮𝐦𝐚 𝐋𝐨𝐨𝐩 và những tác động của nó. Hôm nay sẽ cùng khám phá thêm 1 số khái niệm cũng quan trọng không kém, đó là: Yếu tố kích hoạt (𝐓𝐫𝐢𝐠𝐠𝐞𝐫) và Cụm từ vòng lặp (𝐋𝐨𝐨𝐩 𝐏𝐡𝐫𝐚𝐬𝐞). Đây là 2 manh mối sẽ giúp bạn tự dò ra kịch bản/ mô thức tổn thương của chính mình.

—----------------------------
1️⃣ VÌ SAO SHADOW KÉO TA VÀO TRAUMA LOOP?

𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 là những khía cạnh mà chúng ta “ngó lơ”, “cắt bỏ” khỏi nhân cách tổng thể và đẩy vào tiềm thức. Tiềm thức được ví như vùng đất tự trị, không ràng buộc bởi bất kỳ quy tắc nào cả. Mọi niềm tin, ý tưởng được hun đúc dưới đó đều có thể hiện thực hóa ngoài đời. Điều này có nghĩa 1 ý tưởng phải từng xuất hiện trong đầu ta thì nó mới xuất hiện ngoài đời thật. Như trong "Nguyên tắc sáng tạo 2 lần" đã đề cập:

"Mỗi sản phẩm, kết quả hay mong muốn của chúng ta đều được tạo ra 2 lần.
◾ Lần 1 là khi chúng ta xây dựng nó trong tư duy, trí tưởng tượng hay mô hình.
◾ Lần 2 là khi sản phẩm đó thực sự hình thành trong thực tế".

Vậy điều gì xảy ra nếu các khía cạnh 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 của ta “ôm” những kịch bản/cảm xúc tổn thương xuống đó? Lần sáng tạo thứ 1 sẽ thành thảm họa ư?
Đúng vậy. Nó sẽ góp phần thiết lập những niềm tin giới hạn và kéo chúng ta vào những trải nghiệm đầy thử thách. Ở đó, các 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 có thể mang những gì đang diễn ra trong tâm trí họ, cảm xúc của họ ra thực tế bên ngoài.

🔹 Ví dụ: Cảm giác không đủ tốt (𝘓𝘰𝘸 𝘚𝘦𝘭𝘧-𝘌𝘴𝘵𝘦𝘦𝘮), nỗi sợ bị bỏ rơi (𝘈𝘣𝘢𝘯𝘥𝘰𝘯𝘮𝘦𝘯𝘵 𝘐𝘴𝘴𝘶𝘦), bị từ chối (𝘍𝘦𝘢𝘳 𝘰𝘧 𝘳𝘦𝘫𝘦𝘤𝘵𝘪𝘰𝘯), sự hoài nghi (𝘛𝘳𝘶𝘴𝘵 𝘐𝘴𝘴𝘶𝘦), sự giận dữ, oán hận (𝘈𝘯𝘨𝘦𝘳/ 𝘙𝘦𝘴𝘦𝘯𝘵𝘮𝘦𝘯𝘵), cảm giác tội lỗi, xấu hổ (𝘚𝘩𝘢𝘮𝘦/𝘎𝘶𝘪𝘭𝘵𝘺)...v…v…

𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 sẽ cố điều khiển nhân cách có ý thức tái thiết lập kịch bản đã có trong tâm trí, góp phần khẳng định những niềm tin đã có trong đó là đúng. Đây là lý do chúng ta gặp phải những tình huống oái oăm hết lần này đến lần khác.

❓ Vậy vì sao 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 kéo ta vào 𝐓𝐫𝐚𝐮𝐦𝐚 𝐋𝐨𝐨𝐩?
Việc cố tái hiện sang chấn là 1 nỗ lực vô thức để giải quyết tình huống đau đớn đã xảy ra trong quá khứ mà chưa được giải quyết. 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 không muốn đóng băng và mắc kẹt mãi, vậy nên họ sẽ luôn cố tình hoặc vô ý tạo ra tình huống tương tự sang chấn gốc để có cơ hội “sửa lại” kết cục cho mình.

🔹 Ví dụ: Một đứa trẻ có niềm tin “Tôi không được cha mẹ yêu thương” => Khi lớn lên, nó sẽ chuyển thành: “Giờ tôi sẽ tìm đúng những người không thương yêu, không đối xử tốt với tôi và làm mọi cách để khiến họ đổi ý. Bằng cách này tôi sẽ kết thúc được vòng lặp”.

Nghe thật phi lý nhưng đây là logic của 1 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 bị tổn thương (mắc kẹt với tư duy đó từ thời điểm sang chấn). Kết quả là thay vì đi tìm những kết nối lành mạnh, họ thu hút những mqh lạnh lùng, thiếu thốn cảm xúc vì nó tương đồng với hoàn cảnh thời thơ ấu. Họ phóng chiếu và chuyển chấn thương ban đầu ra bên ngoài, mong sự thay đổi ở bên ngoài sẽ "bù đắp” cho tổn thương ở bên trong.

Như vậy, đã là vòng lặp thì sẽ có xu hướng lặp lại. Nó sẽ lặp đi lặp lại cho đến khi nào bạn nhận ra và tìm cách sửa đổi kịch bản/ hệ thống niềm tin ở trên.

—----------------------------
2️⃣ LÀM SAO ĐỂ THOÁT KHỎI VÒNG LẶP SANG CHẤN?

Để thoát khỏi 𝐓𝐫𝐚𝐮𝐦𝐚 𝐋𝐨𝐨𝐩, bạn có thể tham khảo 2 bước sau:

𝐁𝟏: Theo Tâm lý học trường phái Jung, cách để thoát ra là phải 𝐛𝐢ế𝐧 𝐯ô 𝐭𝐡ứ𝐜 𝐭𝐫ở 𝐭𝐡à𝐧𝐡 𝐜ó ý 𝐭𝐡ứ𝐜, đưa vấn đề ra ánh sáng và đối diện với chúng. Để làm được điều này bạn sẽ cần khả năng Tự nhận thức (𝘚𝘦𝘭𝘧-𝘈𝘸𝘢𝘳𝘦𝘯𝘦𝘴𝘴).

𝐁𝟐: Sau đó bạn cần “Can thiệp vào vòng lặp & Sửa đổi kịch bản mô thức” để tránh nó dẫn bạn theo những hướng mà bạn không thật sự mong muốn. Yếu tố Hành động (𝘊𝘰𝘮𝘮𝘪𝘵𝘮𝘦𝘯𝘵, 𝘈𝘤𝘵𝘪𝘰𝘯) cần vận dụng trong giai đoạn này.

Hãy xem phần mở rộng của ví dụ trên:
🔹 Ví dụ: Vẫn là đứa trẻ trên và bạn phát hiện ra nó vẫn tồn tại dưới tiềm thức xoay vòng với điệp khúc: “Xin hãy yêu thương tôi” (𝘗𝘭𝘦𝘢𝘴𝘦 𝘭𝘰𝘷𝘦 𝘮𝘦) hết năm này qua năm khác.

Nếu nhận thức được điều này thì bạn có thể quay lại kết nối với 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 đó và cho nó tình yêu thương mà nó cần. Khi cảm nhận “nó đến” (thông qua tình huống, cảm xúc kích hoạt nào đó), bạn có thể nghĩ:
“Từ từ đã nào, có 1 phần nào đó trong tôi đang cần tình yêu, sự chú ý. Nhu cầu này hoàn toàn chính đáng và tôi sẽ tìm cách trao nó cho chính mình từ bên trong”.

Sau khi thống nhất vấn đề theo hướng này, bạn sẽ có những phương thức xử lý vấn đề hiệu quả hơn so với lộ trình ban đầu. Và đây cũng là bước đầu của self-love: Tình yêu thương dành cho bản thân.
Như vậy, Tự nhận thức là tiền đề vô cùng quan trọng để bạn tìm ra vấn đề và thay đổi kịch bản phản ứng của chính mình.

❓Vậy làm sao để chúng ta Tự nhận thức?

—----------------------------
3️⃣ HÃY ĐỂ Ý ĐẾN “YẾU TỐ KÍCH HOẠT SANG CHẤN” (TRIGGER)

Một điều cần chú ý về vòng lặp là nó thường xuất hiện khi liên quan đến một số tác nhân, yếu tố kích hoạt nhất định (trigger). Vậy cụ thể 𝐭𝐫𝐢𝐠𝐠𝐞𝐫𝐬 là gì?

𝐓𝐫𝐢𝐠𝐠𝐞𝐫 thường được dịch sang tiếng Việt là “ngòi nổ”, “cò súng” còn trong Tâm lý học, nó thường ám chỉ cho “yếu tố kích hoạt" gợi nhớ sang chấn.

Nghĩa là: Bất cứ khi nào xuất hiện 1 khuôn mẫu, 1 tình huống tương đồng với chấn thương gốc (𝘤𝘰𝘳𝘦 𝘸𝘰𝘶𝘯𝘥𝘴) hay nhu cầu ban đầu chưa được đáp ứng (𝘰𝘳𝘪𝘨𝘪𝘯𝘢𝘭 𝘶𝘯𝘮𝘦𝘦𝘵 𝘯𝘦𝘦𝘥𝘴) thì vòng lặp sẽ phản ứng và rục rịch khởi động. Giống như bạn đưa 1 que diêm đến gần thùng xăng vậy.

Đây chính là "tín hiệu đặc biệt" để vòng lặp 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 được kích hoạt. Ví dụ:
◾ Hồi bé bị nhốt, đóng sầm cửa => hành động “đóng sầm cửa” trở thành tín hiệu trigger.

◾ Từng đi thang máy, thang máy rớt => Hành động “bước vào thang máy” là "công tắc" bật lên nỗi sợ. (Hội chứng sợ thang máy)

◾ Từng gặp tai nạn ô tô và thành sang chấn => Tiếng "còi xe, tiếng xe phanh kít trên mặt đường" trở thành nỗi sợ.

◾ Bạn từng bị từ chối (𝘙𝘦𝘫𝘦𝘤𝘵𝘪𝘰𝘯 𝘸𝘰𝘶𝘯𝘥) => Những điều ám chỉ “từ chối, khước từ” trở thành trigger

◾ Bạn từng bị bỏ rơi (𝘈𝘣𝘢𝘯𝘥𝘰𝘯𝘮𝘦𝘯𝘵 𝘸𝘰𝘶𝘯𝘥) => Bất cứ điều gì gợi ý “sự bỏ rơi, rời đi” trở thành trigger.

◾ Nếu sâu thẳm có cảm giác không đủ tốt (𝘓𝘰𝘸-𝘚𝘦𝘭𝘧 𝘞𝘰𝘳𝘵𝘩) => Sự “hoài nghi, phủ nhận, coi thường” trở thành trigger.

◾ Bạn có nỗi sợ thân mật (𝘍𝘦𝘢𝘳 𝘰𝘧 𝘐𝘯𝘵𝘪𝘮𝘢𝘤𝘺) => Thì việc người khác "gần gũi, bám víu, lệ thuộc" khiến bạn ngột ngạt, muốn đẩy đi.

◾ Bạn có nỗi giận dữ âm ỉ (𝘈𝘯𝘨𝘦𝘳) => Bấy kỳ điều gì nhỏ nhặt cũng có thể là giọt nước làm tràn ly.

Quả đúng với câu nói "Một lần bị rắn cắn, 10 năm sợ dây thừng", đôi khi chỉ 1 sợi dây thừng vô hạn thôi đã có thể kích hoạt trải nghiệm quá khứ, khiến bạn hồn vía lên mây rồi.

Như vậy, một khi cơ thể và tâm trí nhận được "tín hiệu trigger" thì khả năng cao bạn không còn là bạn nữa. Ánh sáng của lý trí, sự tỉnh táo biến mất và giờ nhường chỗ cho phiên bản tổn thương xông ra nắm lấy bánh lái tâm trí.
Họ, 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰, điều khiển và dẫn bạn vào câu chuyện, kịch bản của riêng họ. Và ở đó, chúng ta bắt đầu phản ứng vô thức theo những lối mòn cũ, ta gọi là phản ứng sang chấn - 𝘵𝘳𝘢𝘶𝘮𝘢 𝘳𝘦𝘴𝘱𝘰𝘯𝘴𝘦𝘴. Thường được biết đến với 4 hình thức phản ứng chính là: Tấn công (Fight), Bỏ chạy (Flight), Đóng băng (Freeze), Quỵ lụy (Fawn).

Không ít người đã phải trả giá vì những phản ứng trong vô thức như thế này. Đây là lý do sâu xa cho những câu nói:

"Không hiểu sao lúc đó tôi lại có hành vi như vậy".
"Nóng quá cả giận mất khôn"
"Xấu hổ quá, chỉ muốn kiếm cái lỗ mà chui"
"Lúc đó sợ quá tôi như hoá đá, không biết phản ứng thế nào"
"Như có ma quỷ che mắt vậy"
"Tôi rất ăn năn, hối lỗi về hành vi của mình"
"Lòng tham, nỗi sợ dâng lên làm che mờ lý trí"
...v...v...

⏭️Vậy chúng ta nên làm gì?

Thầy Viên Minh từng chia sẻ:
"Không có cách nào tốt bằng chấp nhận trả quả để học ra nguyên nhân và biết được sự vận hành nhân quả của Pháp. Từ đó mới biết nhận thức đúng để tự tháo gỡ những ràng buộc trong nhân quả nghiệp báo".

Hãy coi những sai lầm trong quá khứ và các cảm xúc khó chịu như "kim chỉ nam" để dò ra yếu tố kích hoạt của bạn. Hãy lội lại quá khứ và lập 𝐓𝐫𝐢𝐠𝐠𝐞𝐫𝐬 𝐋𝐢𝐬𝐭 (Danh sách kích hoạt) để khám phá ra điều gì, tình huống nào khiến bạn ức chế, khó chịu. Đồng thời ghi lại những cảm giác trên thân, phản ứng của bạn trước tình huống đó (lời nói, hành vi....)

Càng thu thập được càng nhiều, bạn càng tìm ra "gót chân Asin" của mình và từ đó có thêm phương án để thu hẹp, làm giảm nhẹ tác động của nó.

Nghịch cảnh/ những tình huống không như ý/ những người toxic... lúc này trở thành "người thầy" chỉ cho bạn vị trí vết thương. Hãy tận dụng triệt để những bài học quý giá từ họ để khắc phục điểm yếu và nâng cấp bản thân.

—----------------------------
4️⃣ NHẬN DIỆN “CỤM TỪ VÒNG LẶP” (LOOP PHRASE)

Ngoài yếu tố kích hoạt thì trong vòng lặp cũng có những “manh mối” gợi ý cảm xúc chủ đạo của 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰, hãy bắt lấy những thông điệp đó để dễ phác hoạ chân dung Shadow của chính mình..
Do bị đóng băng nên mỗi khi 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 “bật đi bật lại” cùng 1 khuôn mẫu, họ có thể sẽ nói đi nói lại cùng 1 điều.

Một vài câu ví dụ:
◾ “Tôi sợ lắm”, “Tôi khổ lắm”
◾ “Tôi sợ yêu”, “Tôi sợ cô đơn”
◾ “Đừng bỏ tôi”, “Đừng rời xa tôi”
◾ “Tôi chẳng cần ai cả”
◾ “Tôi xấu hổ quá”
◾ “Tôi hận”, "Tôi căm phẫn", “Tôi sẽ báo thù”
◾ “Nhìn tôi đi, khen tôi đi”, “Công nhận tôi đi”
◾ “Tôi sẽ chứng minh…”, “Tôi phải chứng tỏ…”
◾ “Giá như khi xưa…”, “Ước gì…”
◾ …v..v...

Hãy chú ý đến những câu mà bạn tự nói với chính mình những lúc chẳng có ai, bởi đấy là những cảm xúc chân thực nhất.

Và nếu để ý kỹ, bạn cũng sẽ thấy các 𝐋𝐨𝐨𝐩 𝐏𝐡𝐫𝐚𝐬𝐞 thường có xu hướng:
◾ Ngắn gọn và xúc tích.
◾ Mang trong mình năng lượng cảm xúc rất mạnh.
◾ Thường xuất hiện ngay sau 1 sự kiện, 1 yếu tố kích hoạt nào đó.

Vì 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 mắc kẹt tại thời điểm có 1 nhu cầu mãnh liệt cần truyền đạt nên nó sẽ “tua đi tua lại” điệp khúc đó cho đến khi được lắng nghe và thấu hiểu. Chừng nào chưa được giải phóng, nó vẫn sẽ “ôm khư khư” những niềm tin đấy và góp phần kiến tạo nên thực tại của chúng ta.

Nói thì đơn giản nhưng “đào lại” những này không hề dễ dàng vì nó cũng là cánh cửa mở lối cho nhiều sự thật sâu xa hơn mà chính bạn cũng có thể không muốn đối mặt.
Ví dụ:
◾ Bạn đã cư xử với người khác như thế nào để đáp ứng nhu cầu bị thiếu hụt của mình?

◾ Nếu đến 1 thời điểm, bạn nhận ra bạn hoàn toàn “khác” so với những điều mình từng nghĩ, thì bạn có thể “chấp nhận” bản thân đến mức nào?

◾ Liệu bạn đã sẵn sàng tiếp cận lại những trải nghiệm trong quá khứ (mà bạn đã mất nhiều năm để đóng kín, trốn chạy)?

Như vậy, hành trình này sẽ giống như bạn đứng trước "tấm gương sự thật" vậy. Để đối diện với “phần bóng tối” bên trong mình bạn sẽ cần khả năng tự nhận thức (𝐒𝐞𝐥𝐟-𝐚𝐰𝐚𝐫𝐞𝐧𝐞𝐬𝐬) ở mức cao và cực kỳ trung thực, thẳng thắn với chính mình (𝐒𝐞𝐥𝐟 - 𝐡𝐨𝐧𝐞𝐬𝐭𝐲). Đây là 1 hành trình đòi hỏi sự dũng cảm và quyết tâm rất lớn.

—----------------------------
5️⃣ KẾT LUẬN VÀ TRẢI NGHIỆM CÁ NHÂN

Như vậy, bài viết này đã mô tả khái quát 𝐁ướ𝐜 𝟏: phát triển khả năng Tự nhận thức (𝘚𝘦𝘭𝘧-𝘈𝘸𝘢𝘳𝘦𝘯𝘦𝘴𝘴) để để biến vô thức trở thành có ý thức, từng bước dò ra kịch bản tổn thương của chính mình. (Bước 2 sẽ đề cập ở phần sau)

Nhân đây mình muốn chia sẻ 1 trải nghiệm thú vị khi thực hiện bước trên và lần đầu tương tác với 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰:
Chuyện là trong thời gian bị 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 và Trauma “song kiếm hợp bích” cho ăn hành liên miên, mình không chịu được nên đã tự xem xét và rà soát bản thân để tìm xem vấn đề nằm ở đâu. Hết quan sát trên bề mặt còn lục lọi, ghi chép cả giấc mơ để tìm bằng được lý do cho những việc đang xảy ra.

Quá trình này được thực hiện nhiệt tình, ráo riết đến mức có 1 lần mình nằm mơ thấy có bóng người lờ mờ đứng trực diện nhìn mình đầy giận dữ.

Hóa ra càng đào sâu thì mấy 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 tổn thương này cũng bị “chạm”. Vốn đã không ưa nhau rồi (do bị phân tách) nên nay tự dưng bị lôi ra ánh sáng, bị quậy lung tung thì họ cũng khó chịu. Kết quả là cái bóng lờ mờ đó cảnh cáo nếu mình cứ tiếp tục sẽ khiến mình trả giá đắt trên bề mặt. Mình cũng ngạc nhiên vì đây là lần đầu tiên 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 chủ động tương tác với mình một cách chân thực đến như vậy (dù không thiện chí lắm).

Bình thường thì mình cũng sợ lắm nhưng đã xuống đến đáy, kiệt quệ cả thể chất lẫn tinh thần rồi thì còn gì để mất nữa. Do cũng ấm ức vì đã cố gắng còn bị dọa dẫm nên ngay hôm sau tỉnh dậy mình đã viết 1 bức thư “kể lể, nói chuyện lý lẽ, phải trái" với 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 kia. Thậm chí còn "vạch rõ ưu/nhược khi đối đầu nhau", y như nói chuyện với người thật vậy.
Và buồn cười là kể từ sau đó mình ngủ ngon hẳn, ko thấy bị trả đũa gì. Thậm chí thi thoảng "bí" quá còn mơ thấy một số từ khoá, gợi ý để tự học với tìm hiểu thêm nữa.

Mãi sau này mình mới biết thông qua hành động trên, mình đã vô tình thực hiện kỹ thuật Chủ động tưởng tượng (𝘼𝙘𝙩𝙞𝙫𝙚 𝙄𝙢𝙖𝙜𝙞𝙣𝙖𝙩𝙞𝙤𝙣) do nhà tâm thần học Carl Jung đề xuất. Theo lý thuyết thì đây là 1 chiến lược tinh thần giúp chúng ta “giao tiếp với tiềm thức”.
Theo đó, người thực hiện sẽ “biến những thứ vô thức thành hình ảnh, con người cụ thể, và quan sát/trò chuyện với nó”, nhờ đó “kết nối được tâm trí có ý thức và vô thức”.

Nghe thì cao siêu nhưng lần đầu mình thực hiện điều này hóa ra lại thông qua bức thư “cãi nhau” với nhân vật xuất hiện trong mơ. Cứ làm theo bản năng không ngờ lại vô tình đúng công thức. Mọi thứ diễn ra lúc đó thật gian nan, kỳ lạ nhưng cũng có những khoảnh khắc thật hài hước, đáng nhớ.

Cảm ơn bạn đã lắng nghe trải nghiệm thú vị (và cũng hơi kỳ quặc) ở trên. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích cho những ai đang trên hành trình khám phá nội tâm đầy gian nan này. Hãy cố lên nhé!

*Ảnh minh họa: Tác phẩm "The Scream" (1893) của danh họa Edvard Munch
#trauma #traumacycle #traumaloop #shadow #breakthecycle #endtrauma #healing