👥SHADOW (CÁI BÓNG) - NHỮNG KHÍA CẠNH ẨN GIẤU TRONG TÂM TRÍ CON NGƯỜI 👤
Bạn có bao giờ cảm thấy có một "con người khác" bên trong mình, với những suy nghĩ và mong muốn trái ngược với những gì bạn thể hiện ra bên ngoài? Bài viết này sẽ chia sẻ những hiểu biết của mình về 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 - "những nhân cách khác" nằm ẩn sâu trong tâm trí mỗi người. Hiểu rõ về mọi góc độ, hạn chế cũng như tiềm năng của bản thân, bằng cách đào sâu và nhận thức về các 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 là rất cần thiết.
1️⃣ MÔ TẢ VỀ SHADOW
𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 (cái bóng) theo Tâm lý học Jung được mô tả là 1 tập hợp những đặc điểm "không được đón nhận, không được mong muốn" của 1 người. Nó là những phần chìm sâu dưới ý thức và khả năng cao chính người đó cũng không biết (hay không muốn biết) đến sự tồn tại của chúng.
Nếu ví tâm trí ta giống như một ngôi nhà, thì 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 giống như một thế giới ngầm, một căn hầm, một chiếc tủ, một chiếc hộp Pandora hay một không gian bị khóa chặt… và nhìn chung là có tính bí hiểm. Nó vẫn là một phần trong tâm hồn của chúng ta, nhưng ý thức (𝘤𝘰𝘯𝘴𝘤𝘪𝘰𝘶𝘴 𝘮𝘪𝘯𝘥) của ta không biết đến sự tồn tại của nó, cũng không biết trong đó chứa đựng những gì (trừ khi có chút manh mối mơ hồ qua những giấc mơ).
Đó là vùng "cấm địa" được tâm trí sử dụng để chứa tất cả những "phần bị loại bỏ của nhân cách", những điều mà chúng ta (và xã hội) không muốn chấp nhận, không dám đối mặt.
---------------
☆ Về cơ bản, cơ chế hoạt động của 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 như sau:
Bất cứ khi nào có những khía cạnh/cảm xúc nào đó mà bạn từ chối một cách mãnh liệt, bạn quyết định đè nén, phủ nhận nó, không cho nó tồn tại, thì tâm trí sẽ tự làm một việc rất hợp lý là "cắt bỏ nó khỏi nhận thức" và đẩy vào Shadow. Nhờ đó, bạn vẫn có thể tiếp tục cuộc sống của mình mà không cần bận tâm tới "số phận" của chúng nữa.
---------------
☆Tuy nhiên, có một điều quan trọng mà nhiều người hay nhầm lẫn: Bị từ chối không có nghĩa là toàn bộ các phần này đều xấu xa, đen tối hay kỳ dị (có thể có, nhưng không phải tất cả).
- Chúng đôi khi có thể là những cảm xúc rất đỗi bình thường của con người, nhưng bạn chỉ đơn giản là không muốn chấp nhận nó.
Ví dụ: ích kỷ, đa sầu đa cảm, buồn bã, nhớ nhung, đau đớn, thù ghét, cô đơn, một mối tình không thành, một nguyện vọng không bao giờ được đáp ứng...
- Hoặc thậm chí, chúng còn có thể là những tiềm năng, những "hạt mầm" tố chất bạn sẵn có khi đến với kiếp sống này, nhưng không được gieo hay phát triển.
---------------
☆ Có nhiều lý do khiến những khía cạnh trên bị "lưu đày" vào 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰. Nhưng thường sẽ chia ra làm 4 lý do chính là:
1. Sang chấn tâm lý (𝘛𝘳𝘢𝘶𝘮𝘢𝘴)
2. Những nhu cầu không được đáp ứng (𝘜𝘯𝘮𝘦𝘵 𝘯𝘦𝘦𝘥𝘴)
3. Bảo vệ bản ngã/danh tính (𝘐𝘥𝘦𝘯𝘵𝘪𝘵𝘺 𝘗𝘳𝘰𝘵𝘦𝘤𝘵𝘪𝘰𝘯)
4. Bảo vệ thế giới quan (𝘞𝘰𝘳𝘥𝘷𝘪𝘦𝘸 𝘗𝘳𝘰𝘵𝘦𝘤𝘵𝘪𝘰𝘯)
Từng yếu tố này nếu có dịp, chúng ta sẽ phân tích cụ thể ở những bài viết khác. Giờ, chúng ta sẽ cùng bàn thêm về đặc điểm, hành vi của những "cư dân" trong "vùng đất bị lãng quên" này.
----------------------------
2️⃣ TRONG SHADOW TỒN TẠI CÁC “PHIÊN BẢN KHÁC” CỦA CHÚNG TA
Tại nơi ánh sáng ý thức không thể chiếu tới này, có rất nhiều Phân mảnh nhân cách (𝘗𝘦𝘳𝘴𝘰𝘯𝘢𝘭𝘪𝘵𝘺 𝘍𝘳𝘢𝘨𝘮𝘦𝘯𝘵𝘴) tồn tại - về sau mình sẽ gọi tắt luôn là 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰. Những khía cạnh này “từng là” một phần của nhân cách, nhưng bị phân rã, chia tách và đẩy vào đây.
Một điều thú vị (và cũng khá nguy hiểm) là, ở trên bề mặt bạn sống như thế nào, thì trong bóng tối những mảnh nhân cách này cũng như vậy, vô cùng sống động và chân thực.
Họ hình thành NHU CẦU, ĐẶC ĐIỂM, SỞ THÍCH, thậm chí là một HỆ TƯ TƯỞNG RIÊNG. Nhưng vì ở trong góc khuất của tâm trí - một khu vực không có luật lệ, không có ai kiểm soát hay để ý - nên họ rất tự do và có xu hướng hành xử "bất hảo" với phần còn lại của nhân cách.
Tại vùng Sáng của nhân cách ý thức, trong khi chúng ta (phần mà ta hay tự hào nói là “Tôi” khi đề cập đến bản thân) có những định hướng, ý tưởng, mục tiêu cá nhân, thì dưới "vùng Tối” những khía cạnh 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 lại có những nguyện vọng & nhu cầu riêng biệt.
Họ giống như "một phiên bản khác" của bạn. Cũng là bạn, nhưng lại không giống bạn (điều này là đương nhiên, bởi nếu giống nhau thì đã không có sự phân tách ngay từ đầu).
Nếu may mắn, mục tiêu trùng khớp thì cả hai bên hòa hợp, thống nhất với nhau, còn không thì cuộc cạnh tranh ngầm giữa hai cực “trong tối” và “ngoài sáng” sẽ bắt đầu. Cuộc chiến nội tâm khởi động.
3️⃣ MỤC TIÊU TRANH GIÀNH CỦA SHADOW & PERSONA: HỆ THỐNG BÁNH LÁI TÂM TRÍ
Sự xung đột điển hình giữa 𝐏𝐞𝐫𝐬𝐨𝐧𝐚 (lớp nhân cách trên bề mặt được ta xây dựng để dễ sống trong xã hội) và các phân mảnh nhân cách bị "hắt hủi" (sống trong bóng tối, Shadow) sẽ thể hiện qua: Hệ thống bánh lái của tâm trí.
Nếu ví cơ thể chúng ta là một chiếc xe, thì tâm trí giống như hệ thống bánh lái vậy. Hệ thống bánh lái tâm trí sẽ có nhiệm vụ quyết định trong kiếp sống này xe sẽ chạy đi đâu, đi hướng nào, khi nào nên tăng tốc, khi nào nên giảm ga, đi kiểu thành tích hay kiểu cưỡi ngựa xem hoa...
Tuy nhiên, "cái xe" này có kết cấu khác với một chiếc xe thông thường, chúng được thiết kế đặc biệt với một bánh lái chính do 𝐏𝐞𝐫𝐬𝐨𝐧𝐚 điều khiển, VÀ tồn tại thêm những "bánh lái vô hình" do các 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 điều khiển.
Để minh họa, bạn có thể liên tưởng tới việc bạn sống, sinh hoạt bình thường mà không biết mọi hành động, lựa chọn của mình bị tác động bởi những "phần mềm chạy ngầm" chẳng hạn.
Như vậy, điều xảy ra thường thấy là khi có ý thức, chúng ta thường muốn hướng cuộc đời mình đi theo những hướng nhất định. Ví dụ: “Tôi mong muốn đạt được điều này”, “Tôi hướng tới mục tiêu kia”, “Tôi sẽ bắt đầu công việc kinh doanh của riêng mình”, “Tôi hứa làm việc hiệu quả hơn”, “Tôi luyện tập để chăm sóc sức khỏe”... bất cứ điều gì mà nhân cách trên bề mặt muốn (thường là tích cực).
NHƯNG các khía cạnh 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 có thể lại có quan điểm khác. Họ cũng có mong muốn, khao khát riêng nên có thể xem những nhu cầu, nguyện vọng của nhân cách có ý thức trái ngược với mong muốn của bản thân. Điều này là hoàn toàn bình thường và rất phổ biến.
Ví dụ: Bạn sở hữu một Persona bề ngoài lý trí, cứng rắn, tư duy khắc kỷ, nhưng lại có một Shadow mơ mộng, giàu cảm xúc, thích làm thơ chẳng hạn.
Kết quả là từ trong bóng tối các 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 này có thể “kìm hãm” 𝐏𝐞𝐫𝐬𝐨𝐧𝐚 thực thi những điều đó thông qua các hành vi như:
- Trì hoãn (𝘗𝘳𝘰𝘤𝘳𝘢𝘴𝘵𝘪𝘯𝘢𝘵𝘪𝘰𝘯)
- Những tiếng nói tiêu cực trong đầu (𝘕𝘦𝘨𝘢𝘵𝘪𝘷𝘦 𝘚𝘦𝘭𝘧-𝘵𝘢𝘭𝘬)
- Thúc đẩy các suy nghĩ tự làm hại (𝘚𝘦𝘭𝘧-𝘴𝘢𝘣𝘰𝘵𝘢𝘨𝘦)
- Hoài nghi bản thân (𝘚𝘦𝘭𝘧-𝘥𝘰𝘶𝘣𝘵)
…v..v...
Xung đột và mâu thuẫn nội tâm vì ai cũng muốn giành bánh lái đi theo hướng mình muốn.
Đây là lý do vì sao khi biết về 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 và những ảnh hưởng của chúng, chúng ta thường hình dung tới những "điều xấu xa, tiêu cực, cần phải loại trừ". Tất cả chỉ vì họ ngáng đường, cản trở bạn và có xu hướng bốc đồng, muốn làm mọi việc theo ý của mình.
Cuộc sống không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ, đúng như kế hoạch. Đôi khi chúng ta gặp phải các vấn đề khủng hoảng, bế tắc hay các thử thách sống còn khiến ta lạc lối, mất kiểm soát... thì đây lại chính là lúc thấy rõ biểu hiện của Shadows nhất.
Những bước ngoặt này là lúc 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 giành được “bánh lái” và có cơ hội tự do khẳng định sự tồn tại của bản thân.
Đã có nhiều tình huống ngoài đời thật cho thấy tính "đa nhân cách" của 1 con người như thế nào. Và cũng có nhiều thí nghiệm tâm lý cho thấy chúng ta không "tốt" như ta nghĩ, chỉ là chưa có cơ hội khám phá ra những mảng "tối" của mình mà thôi (Vd: Thí nghiệm Nhà tù Stanford, Thí nghiệm Âm tiết số 0)
-
Kể cả khi kìm nén và đè được hẳn những xung lực này xuống, thì 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 vẫn có cách hao mòn, hút sức sống của chủ thể từ bên trong. Chúng như những đứa trẻ khi bị khước từ, chối bỏ, không đạt được điều mình muốn thì sẽ phá hoại không cho kẻ khác được toại nguyện vậy.
Những lời càm ràm, chỉ trích của 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰 có lẽ ai cũng từng nghe qua. Chúng thường dai dẳng, tua đi tua lại trong đầu chúng ta và thường mang nghĩa mỉa mai, châm chọc, khơi nên những cảm xúc tiêu cực:
Ví dụ (phiên bản nhẹ):
- "Thật là ngu ngốc, kém cỏi. Nhìn người ta kia kìa"
- "Có vậy mà cũng làm không xong"
- "Phải tự xem lại mình đi"
- "Biết thế hồi xưa ta đi vào con đường khác"
-"Giá như hồi đó....(dẫn vào hồi tưởng)."
......
Đây là điển hình cho câu nói "Người đối xử tệ nhất với bạn là chính bạn". Đôi khi chúng ta bị chính những suy nghĩ này của mình "bạo hành" và có khi vô thức phóng chiếu những điều này ra cả những người xung quanh.
Sức mạnh của tiếng nói bên trong vô cùng lớn và nó có thể nâng đỡ tinh thần 1 người hay ngược lại hủy hoại chính họ (và những người khác).
Nhìn chung, những khía cạnh 𝐒𝐡𝐚𝐝𝐨𝐰𝐬 tồn tại trong “căn hầm của tâm trí” và có những sở thích, nguyện vọng riêng tách biệt với phiên bản 𝐏𝐞𝐫𝐬𝐨𝐧𝐚 của ta ngoài ánh sáng.
Chỉ vì chúng ta không ý thức được sự tồn tại của chúng nên chúng sẽ thể hiện bản thân theo hướng khá tiêu cực. Nếu chúng ta có thể mở lòng và kết nối lại với những khía cạnh đối lập này thì ta có thể phát triển theo hướng đồng nhất và lành mạnh hơn rất nhiều.
Nhận thức và chấp nhận Shadow là một hành trình dài, nhưng đó là chìa khóa để hiểu rõ bản thân và sống một cuộc sống trọn vẹn hơn. Đừng sợ hãi đối diện với "con người khác" bên trong bạn, bởi vì đó cũng chính là một phần quan trọng của bạn.
#carljung #innerwork #shadow #shadowwork #innerworld #darkside #intergration